χωρίς αναπαριστώμενο
Τρία αποσπάσματα που υποδεικνύουν τριών ειδών αρνήσεις της αναπαράστασης ορίζουν επίσης και τρεις συναρτήσεις της.
“The individual never ceases passing from one closed environment to another, each having its own laws: first, the family; then the school (“you are no longer in your family”); then the barracks (“you are no longer at school”); then the factory; from time to time the hospital; possibly the prison, the preeminent instance of the enclosed environment. It’s the prison that serves as the analogical model: at the sight of some laborers, the heroine of Rossellini’s Europa ‘51 could exclaim, “I thought I was seeing convicts”.”
| — | Deleuze, Postscript on the Societies of Control (via anarcho-animeism) |
One believes that one chooses freely to be what one is, but one is only ever playing a role, while not being what one is; therefore one is playing a role of what one is outside of oneself. One is never where one is, but always where one is only the actor of that other which one is […] One cannot not desire to be oneself, but one only ever desires a role. To know that is to play in good conscience. To play the best of all amounts to dissimulating oneself.
Pierre Klossowski, Such a Deathly Desire
Tα κείμενα του Walter Benjamin που αναφέρει ο Aureli στο κεφάλαιο 5: "experience and poverty", "the destructive character", "moscow diary"
The Nakagin Capsule Tower is a mixed-use residential and office tower designed by architect Kisho Kurokawa and located in Shimbashi, Tokyo, Japan.
Article about the Dom Narkomfin of Moisei Guinsburg in Moscow. "This dwelling beehive does not contain any of the functions usually attributed to a full housekeeping flat. In contrast to a hotel, bachelor flats, and pensions, such a dwelling beehive should not be considered in itself a complete dwelling entity. The program of “dwelling” includes all the relevant social, study, etc. spaces, and separate children’s rooms are concentrated outside of this dwelling beehive in their own separate buildings. //// Collectivization and centralization of all housekeeping and communal functions; //// Reduction of dwelling to a single cell for each adult person; //// Liberation of the working woman from household chores and the upbringing of children; //// Elevation of the housing standard and culture of the working class; Support of popular education and physical culture, as well as community life; //// Full medical care; Reorganization of the city as a whole; Isolation of an individual’s private life within a single standardized dwelling cell."
το Κελί και ο Κανόνας
Η επερώτηση του ελάχιστου χώρου κατοίκησης, τίθεται ως ερευνητικό πρόταγμα: συγκεκριμένα το αδιέξοδο του σύγχρονου λόγου περί νέων ad hoc κατοικήσεων και κάποιας νέας αναγκαστικής καταφυγής στο ελάχιστο. Αποζητάται ο εντοπισμός της ελάχιστης κατοικίας ως αναγκαστικός περιορισμός στις συνθήκες οικονομικού μαρασμού. Κατά τον τρόπο που εξηγεί την κατοικία ως απόρροια της σημερινής κρίσης με το ελάχιστο δεν υλοποιούνται σήμερα μαζικά προγράμματα housing για όσους πάσχουν περισσότερο από της συνέπειες της λεγόμενης κρίσης. Καθένας όμως καλείται να αναλάβει σχετικά με την ειδική του περίπτωση τη συνέπεια του μαρασμού σαν μία ad hoc αναπροσαρμογή των δεδομένων της κατοιλκησής του. Το αρχιτεκτονικό ελάχιστο υλοποιεί συχνά σήμερα την προσαρμογή καθενός στη συνθήκη της κρίσης.
Γίνεται αναδρομή σε σχεδιασμό κελιών με εκτενή αναφορά σε μοναστηριακά παραδείγματα κυρίως μέσω της ανάγνωσης της πιο πρόσφατης σχετικής θεωρητικής βιβλιογραφίας. Η ελάττωση των απαιτούμενων τετραγωνικών της οικίας συνδέεται με την σημερινή κατάσταση της οικονομίας και την συνθήκη του χρέους. Το μάθημα περιλαμβάνει θεωρητικό κομμάτι και άσκηση σχετική με σχεδιαστική, ερμηνευτική ανάγνωση της βιβλιογραφίας.
Παραδίδεται κείμενο που αποτιμά τα θεωρητικά ζητήματα που τίθενται. Αξονομετρικές απόψεις σχεδιασμένων κελιών που αναζητούν την διατύπωση με σχέδια κάποιας κριτικής στάσης στο πρόβλημα της σημερινής αναφοράς στο ελάχιστο.
Πρώτη Βιβλιογραφία / Giorgio Agamben, The Highest Poverty: monastic rules and Form-of-Life, Meridian, 2013. / Pier Vittorio Aureli, Less is enough: On Architecture and Ascetism, Strelka Press, 2013. / Maurizio Lazzarato, The making of the indebted man, semiotexte MIT press, 2012.
Η πραγματικότητα ως επινόηση
ΞΕΝΑΓΗΣΗ ΣΤΟ ΝΕΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ από τον αρχαιολόγο και αρχιτέκτονα Κωστή Καζαμιάκη στις 19.01.13 / THE ATLAS GROUP ARCHIVE / Μαρία Πασχαλίδου, Η πραγματικότητα ως επινόηση προτείνει μία νέα ανάγνωση για
τη φωτογραφία ορίζοντάς την ως μία σκηνοθετημένη πράξη. Εξετάζονται διαφορετικές πρακτικές και
προσεγγίσεις μέσα από τις οποίες η φωτογραφία έχει διευρύνει τα όριά της,
ενσωματώνοντας προκλήσεις που ανατρέπουν τον ‘αντικειμενικό’ της χαρακτήρα. / Διάλεξη της Nάντιας Καλαρά, 29.11.12 / Δημήτρης Δημητριάδης, Εμείς και οι Έλληνες / "Μεταξύ του πραγματικού τόπου στο Pine Barrens και στο Nonsite υπάρχει μόνο ένας χώρος μεταφορικής σημασίας. Οτιδήποτε μεταξύ των δυο τόπων θα μπορούσε να γίνει πραγματικό μεταφορικό υλικό απαλλαγμένο από νατουραλιστικές σημασίες και ρεαλιστικά συμπεράσματα. Ας πούμε ότι κάποιος πάει ένα φανταστικό ταξίδι, αν αποφασίσει να πάει στο site του Nonsite. To «ταξίδι» γίνεται επινοημένο, κατασκευασμένο, έτσι μπορεί κανείς να το αποκαλέσει: ένα μη-ταξίδι σε έναν τόπο, από ένα nonsite. Αυτή η μικρή θεωρία είναι αβέβαιη και μπορεί να εγκαταλειφθεί οποιαδήποτε στιγμή. Οι θεωρίες όπως και τα πράγματα εγκαταλείπονται. Είναι αμφίβολο ότι οι θεωρίες είναι αιώνιες. Εξαφανισμένες θεωρίες συνιστούν την διαστρωμάτωση πολλών ξεχασμένων βιβλίων." / ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ NONSITES, 1968 / Η έννοια του nonsite του Robert Smithson. Τα έργα που οργανώνονται γύρω από αυτή την έννοια συγκεράζουν αρχιτεκτονικούς προβληματισμούς, κειμενικές λειτουργίες και συνείδηση της διαλεκτικής των διπόλων. Καθώς οργανώνονται γύρω από την απουσία του τόπου στον οποίον αναφέρονται, υποβάλλουν την ιδέα ότι ο κόσμος υπάρχει μόνο μέσα στα όρια της κατασκευής, αναπαράστασης ή διαμεσολάβησής του. / Σχόλιο Γ. Τζιρτζιλάκη
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σχολή Αρχιτεκτόνων, Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών: Σχεδιασμός - Χώρος - Πολιτισμός 2012-2013 ΑΝΤΟΝΑΣ, ΚΑΛΑΡΑ, ΤΖΙΡΤΖΙΛΑΚΗΣ
Walter Benjamin on memory and the city ground
Memory is not an instrument for exploring the past but its theatre. It is the medium of past experience, as the ground is the medium in which dead cities lie interred.
Αρχεία, Aναρχία, Aρχαιολογία
Το ερώτημα της αρχής / Ελπίδα Καραμπά και Πάνος Κούρος Archive Public: Επιτελώντας Αρχεία. Τοπικές παρεμβάσεις / Γιάννης Γρηγοριάδης και Γιάννης Ισιδώρου: Υποκειμενικές Ερμηνείες του Αστικού Φαινομένου, μια περιπλάνηση στις ιδιαιτερότητες, τις εντάσεις, τις ρήξεις του Αθηναικού και όχι μόνο, αστικού φαινομένου.
Η διαστροφή της κατάταξης
“σε κάποια κινέζικη εγκυκλοπαίδεια, διαβάζουμε οτι τα ζώα διαιρούνται σε:
α) όσα ανήκουν στον Αυτοκράτορα
β) στα ταριχευμένα
γ) στα εξημερωμένα
δ) στα χοιρίδια του γάλακτος
ε) στις σειρήνες,
στ) στα μυθικά,
ζ) στους ελεύθερους σκύλους,
η) σε όσα περιλαμβάνονται στην παρούσα ταξινόμηση,
θ) σε όσα παραδέρνουν σαν παλαβά,
ι) στα αναρίθμητα,
κ) στα σχεδιασμένα με πολύ λεπτό χρωστήρα απο τρίχωμα καμήλας κτλ,
λ) σε όσα μόλις έσπασαν το κανάτι,
μ) σε όσα από μακρυά μοιάζουν με μύγες”.
ΑΝΑΦΟΡΑ
. M. Foucault, Οι Λέξεις και τα Πράγματα, μια Αρχαιολογία των Επιστημών του Ανθρώπου (εισαγωγή), Γνώση 2008 http://www.alamut.com/subj/artiface/language/johnWilkins.html / Διάλεξη της Nάντιας Καλαρά / Το ασταθές του ταξινομητικού μηχανισμού / Η διάλεξη στηρίζεται σε παραδείγματα έργων τέχνης τα οποία ασκoύν κριτική στην κατασκευή γνώσης και νοήματος. Μέσα από ταξινομητικούς μηχανισμούς όπου κρατάει κανείς την λογική της ταξινόμησης αλλά ανατρέπει την αρχή της συγκρότησής της, η προσπάθειά τους κατευθύνεται προς την επινόηση νέων μηχανισμών παρουσίασης και αρχειοθέτησης, σε μια σειρά μετά-αρχείων.
. M. Foucault, Οι Λέξεις και τα Πράγματα, μια Αρχαιολογία των Επιστημών του Ανθρώπου (εισαγωγή), Γνώση 2008 http://www.alamut.com/subj/artiface/language/johnWilkins.html / Διάλεξη της Nάντιας Καλαρά / Το ασταθές του ταξινομητικού μηχανισμού / Η διάλεξη στηρίζεται σε παραδείγματα έργων τέχνης τα οποία ασκoύν κριτική στην κατασκευή γνώσης και νοήματος. Μέσα από ταξινομητικούς μηχανισμούς όπου κρατάει κανείς την λογική της ταξινόμησης αλλά ανατρέπει την αρχή της συγκρότησής της, η προσπάθειά τους κατευθύνεται προς την επινόηση νέων μηχανισμών παρουσίασης και αρχειοθέτησης, σε μια σειρά μετά-αρχείων.
Inhabiting Infrastructures
Infrastructure Community, by Aristide Antonas, about an inhabitation of the post network cities.
αλλοίωση της κριτικής δύναμης μέσα στο αρχείο
Κάθε αντίθεση φαίνεται να εξωμαλύνεται από την εισαγωγή των αποσπασμάτων της (που την συγκροτούν ως αντίθεση) στην συνθήκη της αρχειακής πολυδιάσπασης. Αν η σύγχρονη κοινότητα βιώνεται ως διαμονή στο αρχείο, η σύγχρονη κοινότητα θα δυσκολεύεται να αρθρώνει διεισδυτικό κριτικό λόγο επειδή ο κυρίαρχος λόγος δεν θα είναι ορατός ως ηγεμονικός αλλά θα κρύβεται πίσω από την εικόνα ενός πολυσυλλεκτικού αμαλγάματος, ενός αυτόματου αρχείου χωρίς διαχειριστικό πρόσωπο: το αυτόματο άρχείο είναι προς το παρόν η εικόνα που θέλει να δίνει το Διαδίκτυο για τον εαυτό του. Η δομή του οργανώνεται όχι μόνον από την συσσώρευση καταχωρήσεων αλλά κυρίως από την οργάνωση των κενών ανάμεσα στις καταχωρήσεις.
athens map 1876
After a discussion with the architect Kostis Panigyris, the seminar of 2010 introduced the city of Athens and its condition seen under the light of the text of Georges Bataille.
from Kostas Biris Αι Αθήναι.
the other bankruptcies of the city
The most difficult condition for speculating about the bankrupted Athens would be to understand its financial status and its value crisis as another function that could include other factors then economic. Which other concepts of bankruptcy are proposed in the city of today?
Cornelius Castoriadis on Autonomy in Greek
The idea of autonomy, very much discussed in the discourse of architecture after the book of Pier Vittorio Aureli is presented here as the most important aspect for a democratic condition by Castoriadis.
Walter Benjamin on memory
Memory is not an instrument for exploring the past but its theatre. It is the medium of past experience, as the ground is the medium in which dead cities lie interred.
evoking reality
from Joel Dor seen in brentisaacbarnett (page135 The Unconscious Structured Like a Language):
"The basic property of linguistic utterance is to evoke reality by means of a symbolic substitute that inevitably causes a split between experienced reality and that which comes to signify it.
In Lacan's theory the transition from the stage of castration to the Oedipal stage occurs after the child becomes aware that he or she is not the location (embodiment of) power, which means the are not the primary object of desire. Not being power=castration. The second phase ensues when the child becomes aware that the Father has power. A change from being to having and using occurs. The Father's ability to limit access to the power that he has is called law. Experience of the power that can be used occurs under the Name-of-the-Father.
& From Joel Dor page 136:
"Since this is so, the relation of the subject to his own discourse is based on the same effect of division. This means that the subject figures in his own discourse only at the price of this division; he disappears as subject and finds himself in what he says, represented only in the form of a symbol."
J.A. Miller (1966 La suture.) uses the term the suture to describe this. The Suture is that which names the relation of the subject to the chain of his discourse; the subject figures [in his discourse] as the missing element under the aspect of a stand-in.
The point at which the subject forms, symbolic representation occurs and the subject fades (loses authenticity) being replaced endlessly by symbolic terms is the point at which Badiou would employ the term "name of the empty set". It is the name of nothingness. The name has being the empty set does not. The name of the empty set is written by Badiou as {0}. This he also call the "suture" to being.
Anti-Oedipus
Desiring Production e.g. in wikipedia
"Deleuze and Guattari oppose the Freudian conception of the unconscious as a representational "theater", instead favoring a productive "factory" model: desire is not an imaginary force based on lack, but a real, productive force. They describe the mechanistic nature of desire as a kind of "desiring-machine" that functions as a circuit breaker in a larger "circuit" of various other machines to which it is connected. Meanwhile, the desiring-machine is also producing a flow of desire from itself. Deleuze and Guattari imagine a multi-functional universe composed of such machines all connected to each other: "There are no desiring-machines that exist outside the social machines that they form on a large scale; and no social machines without the desiring machines that inhabit them on a small scale."
on nature
Nature was never an easily graspable concept. It is an art to construct nature conceptually.
“It is this horror at the unforeseen results of our own acts that causes shock and awe, not the power of nature over which we have no control; it is this horror that religion tries to domesticate. What is new today is the short-circuit between these two senses of ‘second nature’: ‘second nature’, in the sense of objective Fate, of the autonomized social process, generates ‘second nature’ in the sense of artificially created nature, of natural monsters.”
The disasters that Zizek warns about are all human-caused natural disasters and not the destructive capacity of nature itself. Furthermore while Zizek denounces an ecology of fear he also connects a view of nature in which are finitude is asserted to viewing nature as sacred and so forth. I find this connection troubling since nature as sacred allows for a separation and comfortable return to nature (in a pre-Oedipal sense) and the dominant ideological use of nature (if it is negative) is not about nature over us but nature as a problem for our future – we must save the environment for our children etc.
Zizek continues with the following:
“‘terror’ means accepting the fact of the utter groundlessness of our existence: there is no firm foundation, a place of retreat, on which one can safely count. It means fully accepting that ‘nature’ does not exist. It means fully consummating the gap that separates the life-world notion of nature and the scientific notion of natural reality: ‘nature’ qua the domain of balanced reproduction, of organic deployment into which humanity intervenes with its hubris, brutally throwing off the rails its circular motion is man’s fantasy; nature is already in itself ‘second nature’. Its balance is always secondary, an attempt to negotiate a ‘habit’ that would restore some order after catastrophic interruptions.”
[ from Naught Thought ]
See also zizek's idea about a Balkan constitution of Europe's subconscious. Athens have to be crystallized in a double bind, including from one point of view this hidden Balkan character and in another level an idealized past that Europe installed in this city's body. Athens is necessarily a schizophrenic European representation including in the same time an absolute idealization of its own origin and the demonization of the Greek - Balkan Other.
the expensed city
The city of Athens read as a series of overlapping texts. Ways to read its fragments:
"The accursed share, according to Bataille's theory of consumption, is that excessive and non-recuperable part of any economy which is destined to one of two modes of economic and social expenditure. This must either be spent luxuriously and knowingly without gain in the arts, in non-procreative sexuality, in spectacles and sumptuous monuments, or it is obliviously destined to an outrageous and catastrophic outpouring, in the contemporary age most often in war, or in former ages as destructive and ruinous acts of giving or sacrifice, but always in a manner that threatens the prevailing system.
Bataille's inquiry takes the superabundance of energy, beginning from the infinite outpouring of solar energy or the surpluses produced by life's basic chemical reactions, as the norm for organisms. In other words, an organism in Bataille's general economy, unlike the rational actors of classical economy who are motivated by scarcity, normally has an "excess" of energy available to it. This extra energy can be used productively for the organism's growth or it can be lavishly expended. Bataille insists that an organism's growth or expansion always runs up against limits and becomes impossible. The wasting of this energy is "luxury". The form and role luxury assumes in a society are characteristic of that society. "The accursed share" refers to this excess, destined for waste". from the article of wikipedia
______________________________________________
POPULATION OF FRAGMENTS
2010, National Technical University of Athens, post graduate workshop
curatorial strategies and archived productions
population-of-fragments NTUA workshop
the concept of note
The seminar is based on a series of notes. A production of detailed but fragmentary texts will have to "explain" a number of images and short videos that are also understood here as entries of the same notebook. From a formal point of view the question is to show some possible differences in the manner different fragments constitute big orchestrated populations.
populations of fragments
Foucault's Archeology of Knowledge will be the book to open this year's seminar. A preparation of the seminar works can be seen in a digital notebook.
notebook page 1
notebook page 2
notebook page 3
the archaic and the classical
A difference mentioned within the field of archeology between the archaic and the classical character of a cultural production is based on a comprehension of the fragment. The archaic character emerges when the fragment prevails over more general constitutions of assemblages. The classical character marks the victory of the ensemble over the fragment which is now subordinated.
We ought a reflexion about this definitions projected to the condition of the contemporary production.
_________________________________________
THE COCKPIT AND THE WAREHOUSE
2009, National Technical University of Athens, post graduate workshop
cockpit-and-warehouse NTUA workshop
archive politics
We sometimes conceive Internet as an open archive. What is the most difficult while circulating in its endless rooms is to have the consciousness about the part of it that is hidden.
censured internet
proposed by ethel baraona pohl
Fragment from Heidegger's Building Dwelling Thinking
Re-questioning Heidegger or Heidegger in the warehouse
§1. Κατά ποίαν ἔννοια τό κτίζειν ἐνέχεται στό κατοικεῖν;
§2. ῾Η ἀπάντηση στό συγκεκριμένο ἐρώτημα μᾶς διευκρινίζει τί εἶναι ὄντως τό κτίζειν ὅταν τό νοοῦμε μέ βάση τήν οὐσία τοῦ κατοικεῖν. Περιοριζόμαστε στό κτίζειν μέ τήν ἔννοια τῆς ἀνέγερσης πραγμάτων καί ἐρωτᾶμε: Tί εἶναι ἕνα κτισμένο πράγμα; ῾Ως παράδειγμα μπορεῖ νά χρησιμεύσει στό στοχασμό μας κάποια γέφυρα.
§3. ῾Η γέφυρα αἰωρεῖται ἐπάνω ἀπό τόν ποταμό ῾῾ἀνάλαφρα καί δυνατά᾿᾿. Δέν συνδέει ἁπλῶς ὄχθες πού ἤδη προϋπάρχουν. Οἱ ὄχθες προβάλλουν τό πρῶτον ὡς ὄχθες κατά τή διάβαση τῆς γέφυρας. ῾Η γέφυρα ἀφήνει τίς ὄχθες κατ᾿ ἰδίαν νά κεῖνται ἡ μία ἔναντι τῆς ἄλλης, ἐνῶ ταυτοχρόνως ἐπιτρέπει στή μία νά ὑπερέχει ἔναντι τῆς ἄλλης. [Die Brücke lässt sie eigens gegeneinander über liegen.] ῾Η μία πλευρά διακρίνεται ἀπό τήν ἄλλη μέσῳ τῆς γέφυρας. ᾿Επιπλέον οἱ ὄχθες δέν ἐκτείνονται κατά μῆκος τοῦ ποταμοῦ ὡς ἀδιάφορες μεθοριακές λωρίδες χερσαίου ἐδάφους. Μέ τίς ὄχθες ἡ γέφυρα φέρει ἑκάστοτε πλησίον τοῦ ποταμοῦ τίς ἐκτάσεις τοῦ τοπίου πού βρίσκεται πίσω ἀπό τίς ὄχθες. Φέρει ποταμό, ὄχθη καί ἔδαφος σέ σχέσεις ἀμοιβαίας γειτνιάσεως. ῾Η γέφυρα περισυλλέγει τή γῆ ὡς τοπίο γύρω ἀπό τόν ποταμό. ῎Ετσι ὁδηγεῖ καί συνοδεύει τόν ποταμό κατά τή διέλευσή του μέσα ἀπό τά λειβάδια. Οἱ ὀρθοστάτες τῆς γέφυρας, στηριζόμενοι στήν κοίτη τοῦ ποταμοῦ, ὑπομένουν τήν αἰώρηση τῶν τόξων τά ὁποῖα ἀφήνουν τά ὕδατα τοῦ ποταμοῦ νά ἀκολουθοῦν τή δική τους πορεία. Εἴτε τά ὕδατα διατηροῦν τήν πορεία τους γαλήνια καί ζωηρά εἴτε πέφτουν κατά κύματα μέ ὁρμή ἐπάνω στούς ὀρθοστάτες ὅταν ἀνοίγουν οἱ καταρράκτες τοῦ οὐρανοῦ ἤ, ὅταν λιώνουν τά χιόνια, ἡ γέφυρα εἶναι ἕτοιμη γιά τούς καιρούς τοῦ οὐρανοῦ καί γιά τήν εὐμετάβλητη οὐσία τους. ᾿Ακόμη καί ἐκεῖ ὅπου ἡ γέφυρα σκεπάζει τόν ποταμό κρατᾶ τή ροή του ἀνοικτή στόν οὐρανό ἔτσι ὥστε νά τήν [ἐνν. τή ροή τοῦ ποταμοῦ] ὑποδέχεται [ἐνν. ἡ γέφυρα] γιά μιά στιγμή στήν τοξωτή πύλη καί τήν ἀμέσως ἑπόμενη στιγμή νά τήν ἐλευθερώνει ἀπό μέσα της.
§4. ῾Η γέφυρα ἀφήνει τόν ποταμό νά ἀκολουθεῖ τήν πορεία του καί συγχρόνως χορηγεῖ στούς θνητούς τήν ὁδό ὥστε νά πορεύονται καί νά ταξιδεύουν ἀπό τόπο σέ τόπο. Οἱ γέφυρες ὁδηγοῦν καί συνοδεύουν μέ ποικίλους τρόπους. ῾Η γέφυρα τῆς πόλης ὁδηγεῖ ἀπό τήν περιοχή τῶν ἀνακτόρων στήν πλατεία τοῦ καθεδρικοῦ ναοῦ, ἡ γέφυρα τοῦ ποταμοῦ πού βρίσκεται ἔξω ἀπό τήν κωμόπολη ἄγει ἅμαξες καί ὑποζύγια στά γύρω χωριά. ῾Η ἀφανής διάβαση τῆς παλαιᾶς πέτρινης γέφυρας ἐπάνω ἀπό τόν ποταμό παρέχει στήν ἅμαξα, ἡ ὁποία εἶναι γεμάτη μέ τόν καρπό τῆς συγκομιδῆς, τό δρόμο της ἀπό τό λειβάδι στό χωριό, μεταφέρει τό φορτίο μέ τά ξύλα ἀπό τό μονοπάτι τοῦ ἀγροῦ στή δημοσιά. ῾Η γέφυρα τοῦ αὐτοκινητόδρομου εἶναι ἐνταγμένη στό ὁδικό δίκτυο πού ὑπηρετεῖ βάσει ὑπολογισμῶν καί μέ τόν ταχύτερο δυνατό τρόπο τήν κυκλοφορία σέ μακρινές ἀποστάσεις. Κάθε φορά καί πάντοτε μέ διαφορετικό τρόπο ἡ γέφυρα ὁδηγεῖ καί συνοδεύει πρός τά ἐδῶ καί πρός τά ἐκεῖ τά διστακτικά καί ἀνυπόμονα βήματα τῶν ἀνθρώπων ὥστε αὐτοί νά μεταβαίνουν σέ ἄλλες ὄχθες καί νά φτάνουν ἐν τέλει ὡς οἱ θνητοί στήν ἄλλη πλευρά. ῎Αλλοτε μέ ψηλά καί ἄλλοτε μέ χαμηλωμένα τόξα ἡ γέφυρα αἰωρεῖται ἐπάνω ἀπό τό χείμαρρο καί τό φαράγγι, εἴτε οἱ θνητοί συγκεντρώνουν τήν προσοχή τους στό αἰωρούμενο στοιχεῖο τῆς διέλευσης μέσῳ τῆς γέφυρας εἴτε λησμονοῦν ὅτι, ἤδη πάντοτε καθ᾿ ὁδόν πρός τήν ἔσχατη γέφυρα, ἐπιχειροῦν κατά βάσιν νά ὑπερβοῦν ὅ,τι εἶναι σύνηθες καί καταστροφικό σέ αὐτούς ὥστε νά ἀχθοῦν ἐνώπιον τοῦ σώζοντος στοιχείου τοῦ θείου. ῾Η γέφυρα ὡς ἡ αἰωρούμενη διέλευση συλλέγει ἐνώπιον τῶν θεοτήτων, εἴτε στοχαζόμαστε τήν παρουσία τους κατ᾿ ἰδίαν καί ἐκφράζουμε τήν εὐχαριστία μας γιά αὐτή τους τήν παρουσία μέ ἐμφανή τρόπο, ὅπως μέ τή μορφή τοῦ τοῦ ἁγίου τῆς γέφυρας, εἴτε ἐξακολουθοῦμε νά τήν παραποιοῦμε ἤ ἀκόμη καί νά τήν παραμερίζουμε.
§5. ῾Η γέφυρα περισυλλέγει γύρω ἀπό τόν ἑαυτό της μέ τό δικό της τρόπο γῆ καί οὐρανό, τίς θεότητες καί τούς θνητούς.
§6. Περισυλλογή σημαίνει σύμφωνα μέ μιά παλαιά λέξη τῆς γερμανικῆς γλώσσας «thing». ῾Η γέφυρα εἶναι- καί μάλιστα ὡς ἡ χαρακτηρισμένη μέ τόν παραπάνω τρόπο περισυλλογή τοῦ τετραμεροῦς- πράγμα [Ding]. Βεβαίως πολλοί πιστεύουν ὅτι ἡ γέφυρα εἶναι κατ᾿ ἀρχάς καί κατ᾿ οὐσίαν [eigentlich] ἁπλῶς γέφυρα. ᾿Εκ τῶν ὑστέρων καί κατά περίσταση μπορεῖ ἐπίσης νά ἐκφράσει ποικίλα ἄλλα πράγματα· ὡς τέτοιου τύπου ἔκφραση μετατρέπεται κατόπιν σέ σύμβολο, ἐπί παραδείγματι σέ σύμβολο ὅσων ἀναφέραμε προηγουμένως. ῾Ωστόσο ἡ γέφυρα, ἐάν εἶναι γνήσια γέφυρα, δέν εἶναι ποτέ ἀρχικά ἁπλή γέφυρα καί κατόπιν σύμβολο. Οὔτε εἶναι ἐκ τῶν προτέρων μόνο σύμβολο ὑπό τήν ἔννοια ὅτι ἐκφράζει κάτι τό ὁποῖο, αὐστηρά ἐννοούμενο, δέν ἀνήκει σέ αὐτήν. ῾Η γέφυρα εἶναι πράγμα καί μόνον τοῦτο. Μόνον; ῾Ως αὐτό τό πράγμα περισυλλέγει τό τετραμερές.
§7. Βεβαίως ἡ σκέψη μας ἔχει ἀπό καιρό συνηθίσει νά προσεγγίζει κατά τρόπον ἀρκετά ἀνεπαρκή τήν οὐσία τοῦ πράγματος. Τοῦτο, στήν πορεία τῆς δυτικῆς σκέψης, εἶχε ὡς συνέπεια νά παριστάνουμε τό πράγμα ὡς ἄγνωστο χ, στό ὁποῖο ἔχουμε προσαρτήσει ἰδιότητες κατ᾿ αἴσθησιν ἀντιληπτές. ῾Υπό αὐτό τό πρίσμα ὅλα ὅσα ἀνήκουν ἤδη στήν περισυλλέγουσα οὐσία αὐτοῦ τοῦ πράγματος φαίνονται νά συνιστοῦν μεταγενέστερη προσθήκη τῆς ἑρμηνευτικῆς μας παρέμβασης [Deutung]. ᾿Εν τούτοις ἡ γέφυρα δέν θά ἦταν ποτέ ἁπλῶς γέφυρα ἐάν δέν ἦταν πράγμα.
§8. Βεβαίως ἡ γέφυρα εἶναι πράγμα ἰδιάζουσας [eigener] ὑφῆς· διότι περισυλλέγει τό τετραμερές μέ τέτοιο τρόπο, ὥστε νά τοῦ διαθέτει [verstattet] κάποια θέση [Stätte]. ᾿Αλλά μόνον ὅ,τι εἶναι αὐτό καθ᾿ ἑαυτό τόπος [Ort] μπορεῖ νά παραχωρήσει [einräumen] θέση. ῾Ο τόπος δέν ὑπάρχει ἤδη πρίν ἀπό τή γέφυρα. Βεβαίως προτοῦ στηθεῖ ἡ γέφυρα ὑπάρχουν πολλά μέρη [Stellen] κατά μῆκος τοῦ ποταμοῦ πού μποροῦν νά καταληφθοῦν ἀπό κάτι. ῞Ενα ἀπό αὐτά προβάλλει ὡς τόπος καί μάλιστα διά τῆς γέφυρας. ῎Ετσι λοιπόν αὐτό πού συμβαίνει πρωταρχικά δέν εἶναι τό γεγονός ὅτι ἡ γέφυρα στήνεται σέ ἕνα τόπο, ἀλλά τό γεγονός ὅτι ἀπό τήν ἴδια τή γέφυρα γεννιέται κατ᾿ ἀρχάς ἕνας τόπος. ῾Η γέφυρα εἶναι πράγμα, περισυλλέγει τό τετραμερές, περισυλλέγει ὡστόσο μέ τέτοιο τρόπο, ὥστε νά διαθέτει στό τετραμερές θέση. ᾿Από τή θέση αὐτή προσδιορίζονται τοποθεσίες [Plätze] καί ὁδοί διά τῶν ὁποίων παραχωρεῖται χῶρος.
§9. Τά πράγματα τά ὁποῖα εἶναι κατ᾿ αὐτόν τόν τρόπο τόποι διαθέτουν πρωταρχικά τούς ἑκάστοτε χώρους. Αὐτό πού κατονομάζει ἡ γερμανική λέξη «Raum», τό ὑποδηλώνει ἡ παλαιά της σημασία. Raum, Rum σημαίνει τοποθεσία ἡ ὁποία διανοίχθηκε γιά ἐγκατάσταση καί κατάλυση. ῞Ενας χῶρος εἶναι κάτι παραχωρημένο, ἀποδεσμευμένο, δηλαδή ἐνταγμένο σέ ἕνα ὅριο, στά ἀρχαῖα ἑλληνικά πέρας*. Τό ὅριο δέν εἶναι αὐτό στό ὁποῖο κάτι σταματᾶ, ἀλλά, ὅπως τό εἶχαν ἤδη ἀναγνωρίσει οἱ ῞Ελληνες, τό ὅριο εἶναι ἐκεῖνο ἀπ᾿ ὅπου κάτι ἀρχίζει νά ἐκδιπλώνει τήν οὐσία του. Γι᾿ αὐτό ἡ ἔννοια εἶναι ὁρισμός*, δηλαδή ὅριο. Ὁ χῶρος εἶναι οὐσιωδῶς τό παραχωρημένο, τό ἀφημένο νά εἰσέλθει στό ὅριό του. Τό παραχωρημένο ἐκχωρεῖται κάθε φορά καί ἔτσι συναρμόζεται, δηλαδή περισυλλέγεται μέσῳ ἑνός τόπου, δηλαδή μέσῳ ἑνός πράγματος ὁμοειδοῦς πρός τή γέφυρα. Συνεπῶς οἱ χῶροι προσλαμβάνουν τήν οὐσία τους ἀπό τόπους καί ὄχι ἀπό «τόν» χῶρο.
§10. Πράγματα τά ὁποῖα ὡς τόποι διαθέτουν θέση τά ὀνομάζουμε τώρα προληπτικῶς κτίσματα. ᾿Αποκαλοῦνται ἔτσι ἐπειδή ἔχουν παραχθεῖ ἀπό τό ἀνεγεῖρον κτίζειν. ᾿Αποκτοῦμε ὡστόσο τήν ἐμπειρία τοῦ εἴδους πού πρέπει νά εἶναι αὐτό τό παράγειν, δηλαδή τό κτίζειν, μόνον ἐάν ἔχουμε στοχαστεῖ τήν οὐσία ἐκείνων τῶν πραγμάτων τά ὁποῖα ἀφ᾿ ἑαυτῶν ἀπαιτοῦν γιά τήν κατασκευή τους τό κτίζειν ὡς παράγειν. Αὐτά τά πράγματα εἶναι τόποι οἱ ὁποῖοι διαθέτουν θέση στό τετραμερές, θέση πού μέ τή σειρά της παραχωρεῖ ἑκάστοτε χῶρο. Στήν οὐσία αὐτῶν τῶν πραγμάτων ὡς τόπων ἐμπερικλείεται ὁ δεσμός τόπου καί χώρου, ἐμπερικλείεται ὅμως ἐπίσης ἡ σχέση τοῦ τόπου μέ τόν ἄνθρωπο πού διαμένει σέ αὐτόν. Γι᾿ αὐτό θά προσπαθήσουμε τώρα νά ἀποσαφηνίσουμε τήν οὐσία αὐτῶν τῶν πραγμάτων τά ὁποῖα ὀνομάζουμε κτίσματα στοχαζόμενοι ἐν συντομία τά ἑξῆς:
§11. ᾿Εν πρώτοις: πῶς σχετίζονται μεταξύ τους τόπος καί χῶρος; Καί ἐπί πλέον: ποιά εἶναι ἡ σχέση ἀνθρώπου καί χώρου;
§12. ῾Η γέφυρα εἶναι τόπος. ῾Ως πράγμα αὐτοῦ τοῦ εἴδους διαθέτει χῶρο μέσα στόν ὁποῖο ἀφήνονται νά εἰσέλθουν γῆ καί οὐρανός, οἱ θεότητες καί οἱ θνητοί. ῾Ο διατιθέμενος ἀπό τή γέφυρα χῶρος περιέχει πολλῶν εἰδῶν τοποθεσίες σέ διαφορετική ἐγγύτητα καί ἀπόσταση ὡς πρός τή γέφυρα. Οἱ τοποθεσίες ὅμως αὐτές δέν μποροῦν νά ἀντιμετωπιστοῦν ὡς ἁπλά μέρη τά ὁποῖα χωρίζει ἕνα μετρήσιμο διάστημα· ἕνα διάστημα, στά ἀρχαῖα ἑλληνικά στάδιον*, εἶναι πάντοτε παραχωρημένο, καί μάλιστα ἀπό ἁπλά μέρη. Αὐτό τό ὁποῖο ἐν προκειμένῳ παραχωροῦν τά μέρη εἶναι χῶρος ἰδιαιτέρου εἴδους. ῾Ο συγκεκριμένος χῶρος ὡς διάστημα, ὡς στάδιον, εἶναι αὐτό τό ὁποῖο ἡ ἀντίστοιχη γερμανικά λέξη Stadion μᾶς λέει στά λατινικά: «spatium», ἐνδιάμεσος χῶρος. ῎Ετσι ἡ ἐγγύτητα καί ἡ ἀπόσταση μεταξύ τῶν ἀνθρώπων καί τῶν πραγμάτων μπορεῖ νά γίνουν ἁπλές διαστάσεις, διαστήματα τοῦ ἐνδιάμεσου χώρου. Σέ ἕναν χῶρο, παραστατό μόνον ὡς spatium , ἡ γέφυρα ἐμφανίζεται τώρα ὡς ἕνα ἁπλό κάτι εὑρισκόμενο σέ ἕνα μέρος τό ὁποῖο μπορεῖ ἀνά πάσα στιγμή νά καταληφθεῖ ἀπό ὁ,τιδήποτε ἄλλο ἤ νά ἀντικατασταθεῖ ἀπό μιάν ἁπλή σήμανση. ᾿Επί πλέον ἀπό τόν χῶρο ὡς ἐνδιάμεσο χῶρο μποροῦν νά ἀναδυθοῦν τά ἁπλά τανύσματα [Auspannung] τοῦ ὕψους, τοῦ εὔρους καί τοῦ βάθους. Αὐτό τό ὁποῖο προκύπτει ἔτσι μέ ἀφαίρεση, λατινικά τό abstractum, παριστοῦμε ὡς τήν ἁπλή καθαρή πολλαπλότητα τῶν τριῶν διαστάσεων. ῞Ο,τι παραχωρεῖ ὡστόσο αὐτή τήν πολλαπλότητα δέν προσδιορίζεται πλέον μέσῳ διαστημάτων. Δέν εἶναι πλέον spatium ἀλλά μόνον extensio - ἔκταση. ῾Ο χῶρος ὡς extensio μπορεῖ ὅμως νά ὑποστεῖ μιά ἐπί πλέον ἀφαίρεση, δηλαδή πρός τήν κατεύθυνση τῶν ἀναλυτικῶν ἀλγεβρικῶν σχέσεων. ῞Ο,τι αὐτές παραχωροῦν εἶναι ἡ δυνατότητα τῆς καθαρά μαθηματικῆς κατασκευῆς πολλαπλοτήτων μέ ἀπεριόριστο ἀριθμό διαστάσεων. Μποροῦμε νά δώσουμε σέ αὐτό πού παραχωρεῖται μαθηματικῷ τῷ τρόπῳ τό ὄνομα «ὁ χῶρος». ᾿Αλλά «ὁ» χῶρος μέ αὐτήν τήν ἔννοια δέν περιέχει οὔτε χώρους οὔτε τοποθεσίες. Δέν βρίσκουμε ποτέ σέ αὐτόν τόπους, δηλαδή πράγματα τοῦ εἴδους τῆς γέφυρας. ᾿Αντιστρόφως ὅμως βρίσκεται στούς χώρους, οἱ ὁποῖοι παραχωροῦνται ἀπό τόπους, ἀνά πάσα στιγμή ὁ χῶρος ὡς ἐνδιάμεσος χῶρος καί σέ αὐτόν πάλι ὁ χῶρος ὡς καθαρή ἔκταση. Spatium καί extensio παρέχουν ἀνά πάσα στιγμή τή δυνατότητα ὄχι μόνο νά μετρήσουμε τά πράγματα καί ὅ,τι αὐτά παραχωροῦν βάσει διαστημάτων, μηκῶν, κατευθύνσεων, ἀλλά καί νά ὑπολογίσουμε αὐτά τά μέτρα. ῞Οτι τά μέτρα - ἀριθμοί καί οἱ διαστάσεις τους ἐπιδέχονται ἐν γένει ἐφαρμογή σέ κάθε τί ἐκτατό, σέ καμιά περίπτωση δέν σημαίνει πώς συνιστοῦν ἤδη θεμέλιο τῆς οὐσίας τῶν χώρων καί τῶν τόπων οἱ ὁποῖοι εἶναι μετρήσιμοι μέ τή συνδρομή τοῦ μαθηματικοῦ στοιχείου. Κατά πόσον ὡστόσο καί ἡ σύγχρονη φυσική ἐξαναγκάστηκε ἀπό τά ἴδια τά πράγματα νά παραστήσει τό χωρικό μέσο τοῦ κοσμικοῦ χώρου ὡς ἑνιαῖο πεδίο, τό ὁποῖο προσδιορίζεται ἀπό τό σῶμα ὡς δυναμικό κέντρο, δέν εἶναι δυνατόν νά τό σχολιάσουμε ἐδῶ.
§13. Οἱ χῶροι τούς ὁποίους καθημερινά διασχίζουμε παραχωροῦνται ἀπό τόπους, ἡ οὐσία τῶν ὁποίων θεμελιώνεται σέ πράγματα τοῦ εἴδους τῶν κτισμάτων. ᾿Εάν στρέψουμε τήν προσοχή μας στίς σχέσεις αὐτές ἀνάμεσα σέ τόπο καί χώρους, ἀνάμεσα σέ χώρους καί χῶρο, τότε θά ἀποκτήσουμε ἕνα ἔρεισμα γιά νά στοχαστοῦμε τή σχέση ἀνθρώπου καί χώρου.
§14. ῞Οταν ὁμιλοῦμε περί ἀνθρώπου καί χώρου, τοῦτο ἀκούγεται ὡς ἐάν ὁ ἄνθρωπος νά βρισκόταν στή μιά μεριά καί ὁ χῶρος στήν ἄλλη. ᾿Αλλά ὁ χῶρος δέν εἶναι γιά τόν ἄνθρωπο κάτι τό ὁποῖο βρίσκεται ἀπέναντί του. Δέν εἶναι οὔτε ἐξωτερικό ἀντικείμενο οὔτε ἐσωτερικό βίωμα. Δέν ὑπάρχουν οἱ ἄνθρωποι καί ἐπί πλέον χῶρος· διότι ὅταν λέω «ἄνθρωπος» καί μέ αὐτήν τή λέξη ἐννοῶ ἐκεῖνον ὁ ὁποῖος εἶναι κατά τρόπο ἀνθρώπινο, δηλαδή ἐκεῖνον ὁ ὁποῖος κατοικεῖ, τότε μέ τό ὄνομα «ἄνθρωπος» ἤδη κατονομάζω τή διαμονή στό τετραμερές πλησίον τῶν πραγμάτων. ᾿Ακόμη κι ὅταν συσχετιζόμαστε μέ πράγματα τά ὁποῖα δέν βρίσκονται τόσο κοντά μας, ὥστε νά μποροῦμε νά τά ἀδράχνουμε, διαμένουμε πλησίον τῶν πραγμάτων καθ᾿ ἑαυτά. Δέν παριστοῦμε ἁπλῶς -ὅπως συνήθως διδάσκεται- στόν ἐσωτερικό μας κόσμο τά ἀπόμακρα πράγματα ἔτσι, ὥστε νά ἀναπτύσσονται στόν ἐσώτερό μας κόσμο καί στό κεφάλι μας ἁπλῶς παραστάσεις αὐτῶν τῶν ἀπόμακρων πραγμάτων οἱ ὁποῖες λειτουργοῦν ὡς ὑποκατάστατό τους. ᾿Εάν σκεφτοῦμε τώρα -ὅλοι ἐμεῖς- ἀπό ἐδῶ ὅπου εἴμαστε τήν παλαιά γέφυρα τῆς Χαϊδελβέργης, ἡ σκέψη πού κατευθύνεται πρός ἐκεῖνο τόν τόπο δέν εἶναι ἁπλό ἐσωτερικό βίωμα τῶν ἐδῶ παρόντων προσώπων· ἀπεναντίας, στήν οὐσία τῆς σκέψης μας ἡ ὁποία σκέπτεται τή γέφυρα προσιδιάζει μᾶλλον τό γεγονός ὅτι ἡ ἐν λόγῳ σκέψη ὑφίσταται ἐν ἑαυτῇ μέ ὑπομονή τήν ἀπόσταση πρός αὐτόν τόν τόπο. ᾿Από αὐτό ἐδῶ τό σημεῖο εἴμαστε ἐκεῖ στή γέφυρα καί ὄχι στό περιεχόμενο μιᾶς παράστασης μέσα στή συνείδησή μας. Μπορεῖ μάλιστα νά εἴμαστε ἀπό αὐτό ἐδῶ τό σημεῖο πλησιέστερα σέ ἐκείνη τή γέφυρα -καί σέ ὅ,τι αὐτή παραχωρεῖ- ἀπό κάποιον πού τή χρησιμοποιεῖ καθημερινά ὡς ἀδιάφορο μέσο γιά νά περάσει ἐπάνω ἀπό τόν ποταμό. Χῶροι καί μαζί τους «ὁ» χῶρος ἔχουν ἤδη πάντοτε παραχωρηθεῖ στήν διαμονή τῶν θνητῶν. Χῶροι διανοίγονται ἐπειδή ἔχουν ἀφεθεῖ νά εἰσέλθουν στό κατοικεῖν τοῦ ἀνθρώπου. Οἱ θνητοί εἶναι, τοῦτο πάει νά πεῖ: κατοικώντας ὑφίστανται μέ ὑπομονή χώρους λόγῳ τῆς διαμονῆς τους σέ πράγματα καί σέ τόπους. Καί μόνον ἐπειδή οἱ θνητοί συμφώνως πρός τήν οὐσία τους ὑφίστανται μέ ὑπομονή χώρους, μποροῦν νά διαβαίνουν χώρους. ῾Ωστόσο, κατά τή διάβαση τῶν χώρων δέν παραιτούμαστε ἀπό ἐκεῖνο τό ἵστασθαι. Μᾶλλον διαβαίνουμε συνεχῶς χώρους μέ τέτοιο τρόπο, ὥστε ἐν προκειμένῳ νά τούς ὑπομένουμε ἤδη ἱστάμενοι, διαμένοντας συνεχῶς πλησίον κοντινῶν καί ἀπόμακρων τόπων. ῞Οταν προχωρῶ πρός τήν ἔξοδο τῆς αἴθουσας τῶν διαλέξεων, εἶμαι ἤδη ἐκεῖ καί δέν θά μποροῦσα διόλου νά κατευθύνομαι πρός τά ἐκεῖ ἐάν δέν ἤμουν ἔτσι, ὥστε νά εἶμαι ἐκεῖ. Ποτέ δέν εἶμαι μόνον ἐδῶ ὡς αὐτό τό ἀποκομμένο ἀπό τό περιβάλλον σῶμα, ἀλλά εἶμαι ἐκεῖ, δηλαδή ὑφιστάμενος ἤδη μέ ὑπομονή τόν χῶρο καί μόνον ἔτσι μπορῶ νά τόν διαβῶ.
§15. ᾿Ακόμη καί ὅταν οἱ θνητοί «ἀποσύρονται στόν ἑαυτό τους», δέν παύουν νά ἀνήκουν στό τετραμερές. ῞Οταν -ὅπως συνήθως λέμε- ἀναλογιζόμαστε τόν ἑαυτό μας, ἐπανερχόμενοι στόν ἑαυτό μας ἐπιστρέφουμε ἀπό τά πράγματα, χωρίς ποτέ νά ἐγκαταλείπουμε τή διαμονή μας πλησίον τῶν πραγμάτων. ᾿Ακόμη καί ἡ ἀπώλεια τοῦ δεσμοῦ μέ τά πράγματα πού ἐμφανίζεται σέ καταθλιπτικές καταστάσεις, δέν θά ἦταν διόλου δυνατό νά συμβεῖ ἐάν καί αὐτή ἡ κατάσταση δέν παρέμενε αὐτό πού εἶναι ὡς ἀνθρώπινη κατάσταση, δηλαδή διαμονή πλησίον τῶν πραγμάτων. Μόνον ὅταν αὐτή ἡ διαμονή διέπει ἤδη τό ἀνθρώπινο εἶναι, μποροῦν τά πράγματα πλησίον τῶν ὁποίων εἴμαστε νά μήν μᾶς ὁμιλοῦν καί νά μήν μᾶς ἀφοροῦν πλέον καθόλου.
§16. ῾Ο δεσμός τοῦ ἀνθρώπου μέ τόπους καί μέσῳ τόπων μέ χώρους στηρίζεται στό κατοικεῖν του. ῾Η σχέση ἀνθρώπου καί χώρου δέν εἶναι τίποτε ἄλλο ἀπό τό οὐσιωδῶς ἐννοούμενο κατοικεῖν.
§17. ῞Οταν στοχαζόμαστε μέ τόν τρόπο πού ἤδη ἐπιχειρήσαμε τή σχέση τόπου καί χώρου, ὅπως ἐπίσης καί τή σχέση μεταξύ ἀνθρώπου καί χώρου, τότε φωτίζεται ἡ οὐσία τῶν πραγμάτων τά ὁποῖα εἶναι τόποι καί τά ὁποῖα ὀνομάζουμε κτίσματα.
§18. ῾Η γέφυρα εἶναι πράγμα τέτοιου εἴδους. ᾿Οργανώνοντας μιά θέση σέ χώρους ὁ τόπος ἀφήνει τή ἑνιαία σύμπτυξη γῆς καί οὐρανοῦ, θεοτήτων καί θνητῶν νά ἐγκατασταθεῖ στή συγκεκριμένη θέση. ῾Ο τόπος παραχωρεῖ τό τετραμερές κατά μία διπλή ἔννοια. ῾Ο τόπος ἀφήνει τό τετραμερές νά ἐμφανιστεῖ καί ὁ τόπος ὀργανώνει τό τετραμερές. ᾿Αμφότερα, δηλαδή ἡ παραχώρηση ὡς αὐτό πού ἀφήνει κάτι νά ἐμφανιστεῖ καί ἡ παραχώρηση ὡς ὀργάνωση ἀνήκουν σέ μιά ἀμοιβαία συνάφεια. ῾Ως διττή παραχώρηση ὁ τόπος παρέχει φύλαξη (Ηut) στό τετραμερές ἤ ὅπως λέει ἡ γερμανική λέξη: παρέχει Huis, Haus, δηλαδή οἰκία. Πράγματα τοῦ εἴδους τέτοιων τόπων στεγάζουν τή διαμονή τῶν ἀνθρώπων. Πράγματα τέτοιου εἴδους εἶναι στεγάσματα, ὄχι ὅμως κατ᾿ ἀνάγκην κατοικίες μέ τή στενότερη ἔννοια.
§19. ῾Η παραγωγή τέτοιων πραγμάτων εἶναι τό κτίζειν. ῾Η οὐσία του συνίσταται στό γεγονός ὅτι ἀνταποκρίνεται στό εἶδος αὐτῶν τῶν πραγμάτων. Εἶναι τόποι οἱ ὁποῖοι διαθέτουν χώρους. Γι᾿ αὐτόν ἀκριβῶς τό λόγο τό κτίζειν, ἐπειδή ἀνεγείρει τόπους, εἶναι καθίδρυση καί συναρμογή χώρων. ᾿Επειδή τό κτίζειν παράγει τόπους, μέ τή συναρμογή τῶν χώρων τους παρεισφρύει κατ᾿ ἀνάγκην καί ὁ χῶρος ὡς spatium καί ὡς extensio στήν πραγμοειδή διάρθρωση τῶν κτισμάτων. ᾿Αλλά τό κτίζειν ποτέ δέν διαμορφώνει «τόν» χῶρο. Οὔτε ἄμεσα οὔτε ἔμμεσα. ᾿Εντούτοις τό κτίζειν, ἐπειδή παράγει πράγματα ὡς τόπους, βρίσκεται πλησιέστερα στήν οὐσία τῶν χώρων -καί στήν οὐσιώδη προέλευση «τοῦ» χώρου- ἀπό κάθε εἴδους γεωμετρία καί μαθηματικά. Τό κτίζειν ἀνεγείρει τόπους οἱ ὁποῖοι παραχωροῦν θέση στό τετραμερές. ᾿Από τήν ἑνιαία σύμπτυξη, στήν ὁποία συνανήκουν γῆ καί οὐρανός, οἱ θεότητες καί οἱ θνητοί, τό κτίζειν δέχεται τήν ἐντολή γιά τήν ἀνέγερση τόπων. ᾿Από τό τετραμερές παραλαμβάνει τό κτίζειν τά μέτρα γιά κάθε καταμέτρηση καί ἐκμέτρηση τῶν χώρων οἱ ὁποῖοι παραχωροῦνται ἑκάστοτε ἀπό τούς καθιδρυμένους τόπους. Τά κτίσματα διαφυλάσσουν τό τετραμερές. Εἶναι πράγματα τά ὁποῖα μέ τό δικό τους τρόπο φείδονται τοῦ τετραμεροῦς. ῾Η φειδωλή ἀντιμετώπιση τοῦ τετραμεροῦς, ἡ διάσωση τῆς γῆς, ἡ δεξίωση τοῦ οὐρανοῦ, ἡ προσδοκία τῶν θεοτήτων, ἡ καθοδήγηση τῶν θνητῶν, τοῦτο τό τετράπτυχο φείδεσθαι εἶναι ἡ ἁπλή οὐσία τοῦ κατοικεῖν. ῎Ετσι τά γνήσια κτίσματα ἀφήνουν τό ἀποτύπωμά τους στό κατοικεῖν ἄγοντάς το στήν οὐσία του καί στεγάζουν συγχρόνως τήν οὐσία αὐτή.
§20. Τό κτίζειν ὅπως τό χαρακτηρίσαμε εἶναι ἕνας προνομιακός τρόπος διά τοῦ ὁποίου ἀφήνεται κάτι νά κατοικεῖ. ᾿Εάν τό κτίζειν εἶναι τοῦτο πράγματι, τότε ἔχει ἤδη ἀνταποκριθεῖ στήν προσαγόρευση τοῦ τετραμεροῦς. Σέ αὐτήν τήν ἀνταπόκριση παραμένει θεμελιωμένος κάθε προγραμματισμός ὁ ὁποῖος μέ τή σειρά του διανοίγει γιά τίς κατασκευές σχεδιασμάτων τίς προσήκουσες περιοχές.
§21. Μόλις προσπαθήσουμε νά σκεφτοῦμε τήν οὐσία τοῦ ἀνεγείροντος κτίζειν ἐκκινώντας ἀπό τό ἐνέργημα διά τοῦ ὁποίου ἀφήνεται κάτι νά κατοικεῖ [aus dem Wohnenlassen], θά ἀντιληφθοῦμε σαφέστερα σέ τί συνίσταται ἐκεῖνο τό παράγειν τό ὁποῖο ἀποτελεῖ τόν τρόπο ἐπιτέλεσης τοῦ κτίζειν. Συνήθως ἐκλαμβάνουμε τό παράγειν ὡς δραστηριότητα τῆς ὁποίας ἡ ἀνάπτυξη ἔχει ὡς ἐπακόλουθο ἕνα ἀποτέλεσμα, τό ὁλοκληρωμένο οἰκοδόμημα. Μποροῦμε νά παραστήσουμε ἔτσι τό παράγειν: συλλαμβάνουμε τότε κάτι τό ὀρθό κι ὡστόσο δέν προσεγγίζουμε ποτέ τήν οὐσία του ἡ ὁποία εἶναι ἕνα προσάγον παράγειν. Γιατί τό κτίζειν ἄγει τό τετραμερές πρός ἕνα πράγμα, τή γέφυρα, καί προσάγει τό πράγμα ὡς τόπο στά ἤδη παρόντα, τά ὁποῖα παραχωροῦνται μόνον τώρα διά μέσου αὐτοῦ τοῦ τόπου.
§22. Παράγω (hervorbringen) σημαίνει στά ἀρχαία ἑλληνικά τίκτω*. Στή ρίζα tec αὐτοῦ τοῦ ρήματος συγκαταλέγονται ἡ λέξη τέχνη* καί ἡ γερμανική λέξη Technik. Γιά τούς ῞Ελληνες ἡ λέξη τέχνη* δέν σημαίνει οὔτε δημιουργία καλλιτεχνημάτων οὔτε ἐπιτέλεση χειρωνακτικοῦ ἔργου, ἀλλά δραστηριότητα ἡ ὁποία ἀφήνει κάτι νά ἐμφανισθεῖ ὡς τοῦτο ἤ ἐκεῖνο, ἔτσι ἤ ἀλλιῶς, μεταξύ τῶν παρόντων. Οἱ ῞Ελληνες νοοῦν τήν τέχνην*, τό παράγειν, ἔχοντας ὡς ἀφετηρία τό ἐνέργημα διά τοῦ ὁποίου ἀφήνεται κάτι νά ἐμφανισθεῖ [vom Erscheinenlassen her]. ῾Η τέχνη*, ἡ ὁποία πρέπει νά νοεῖται κατ᾿ αὐτόν τόν τρόπο, κρύβεται ἀπό παλαιά στό τεκτονικό στοιχεῖο τῆς ἀρχιτεκτονικῆς. ᾿Εξακολουθεῖ ἀκόμη καί τώρα νά κρύβεται καί μάλιστα πιό ἀποφασιστικά στό τεχνικό στοιχεῖο τῆς μηχανικῆς τεχνικῆς. ᾿Αλλά ἡ οὐσία τοῦ κτίζοντος παράγειν δέν μπορεῖ νά νοηθεῖ ἐπαρκῶς οὔτε μέ βάση τήν οἰκοδομική τέχνη οὔτε μέ βάση τή μηχανουργία οὔτε μέ βάση τήν ἁπλή σύζευξη ἀμφοτέρων. Τό κτίζον παράγειν δέν θά προσδιοριζόταν μέ τόν προσήκοντα τρόπο ἀκόμη καί στήν περίπτωση πού θά θέλαμε νά τό νοήσουμε σύμφωνα μέ τήν ἔννοια τῆς πρωταρχικά ἑλληνικῆς τέχνης* μόνον ὡς ἐνέργημα διά τοῦ ὁποίου ἀφήνεται κάτι νά ἐμφανισθεῖ καί τό ὁποῖο προσκομίζει ἕνα παραχθέν ὡς παρ-όν στά ἤδη παρ-όντα.
§23. Κτίζω σημαίνει κατ᾿ οὐσίαν ἀφήνω κάτι νά κατοικεῖ. ῾Η οὐσιώδης ἐπιτέλεση τοῦ κτίζειν εἶναι ἡ ἀνέγερση τόπων διά τῆς συναρμόσεως τῶν χώρων τους. Μόνον ὅταν δυνάμεθα νά κατοικοῦμε, τότε μποροῦμε νά κτίζουμε. ῎Ας ἀναλογιστοῦμε γιά λίγο μιάν ἀγροικία στόν Μέλανα Δρυμό τήν ὁποία πρίν δύο αἰῶνες ἀκόμη συνέχιζε νά κτίζει τό κατοικεῖν τῶν χωρικῶν. ᾿Εδῶ ἡ ἐπιμονή τῆς δυνάμεως ἡ ὁποία ἀφήνει γῆ καί οὐρανό, τίς θεότητες καί τούς θνητούς νά εἰσέρχονται στά πράγματα ὑπό τήν μορφή ἑνιαίας συμπτύξεως διαρρύθμισε τήν οἰκία. Τοποθέτησε τήν ἀγροικία στήν ἀπάνεμη βουνοπλαγιά πρός τήν μεσημβρία ἀνάμεσα στά λιβάδια κοντά στήν πηγή. Τῆς ἔδωσε τήν προεξέχουσα ξύλινη στέγη ἡ ὁποία μέ κατάλληλη κλίση συγκρατεῖ τά φορτία τοῦ χιονιοῦ καί, φθάνοντας κάτω χαμηλά, προστατεύει τίς κάμαρες ἀπό τίς θύελλες τῶν μακρῶν χειμερινῶν νυκτῶν. Δέν λησμόνησε τό εἰκονοστάσι πίσω ἀπό τό κοινό τραπέζι, παραχώρησε στίς κάμαρες τούς ἱερούς χώρους γιά τό παιδικό κρεβάτι καί τό «δέντρο τῶν νεκρῶν» (Totenbaum), ὅπως ἀποκαλεῖται ἐκεῖ τό νεκροκρέβατο, καί μέ τόν τρόπο αὐτό προδιέγραψε γιά τίς διαφορετικές γενιές πού ζοῦν κάτω ἀπό μία στέγη τόν χαρακτήρα τῆς πορείας τους μέσα στό χρόνο. Μιά χειρωνακτική ἐργασία, ἡ ὁποία καθ᾿ ἑαυτήν ἐκπήγασε ἀπό τό κατοικεῖν καί ἡ ὁποία ἐξακολουθεῖ νά χρησιμοποιεῖ τά ἐργαλεῖα της καί τά ἰκριώματά της ὡς πράγματα, οἰκοδόμησε τήν ἀγροικία.
§24. Μόνον ὅταν δυνάμεθα νά κατοικοῦμε, τότε μποροῦμε νά κτίζουμε. ῾Η ἀναφορά στήν ἀγροικία τοῦ Μέλανος Δρυμοῦ ἐπ᾿ οὐδενί δέν σημαίνει ὅτι θά ὀφείλαμε καί θά μπορούσαμε νά ἐπιστρέψουμε στήν οἰκοδόμηση τέτοιων ἀγροικιῶν, ἀλλά αἰσθητοποιεῖ μέ τή συνδρομή ἑνός ὑπάρξαντος [gewesenen] κατοικεῖν τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο τοῦτο ἐδύνατο νά κτίζει.
Subscribe to:
Posts (Atom)
